vrijdag 10 februari 2017

Bedreigde boeken

Zomer 2016
'Zeg, zullen we die boeken die jij nog niet gelezen hebt maar wegdoen voordat we verhuizen? Onnodig ze daar in een kast te zetten als je ze toch niet leest.' 
Hij wist fijntjes een gevoelige snaar te raken. Boeken. Daar valt niet mee te spotten. We hadden ter voorbereiding op onze verhuizing alle gelezen boeken alvast ingepakt en wat boekenkasten afgebroken. Restten mijn ongelezen boeken, die nu confronterend op anderhalve boekenplank prijkten, blonken, naar me knipoogden. Lees ons, zeiden ze. Red ons!
Natuurlijk gooit hij mijn boeken niet weg, maar het signaal was duidelijk. Spullen die je niet gebruikt, staan in de weg. Voornemens om de spullen wél te gaan gebruiken, zijn enkel balast. Tijd voor een plan. 

Ik constateerde dat ik nogal wat halfgelezen boeken heb. In de drukte van een jong gezin lukt het me vaker niet dan wel om een boek uit te lezen. Daarnaast staan er ongelezen lievelingsboeken 'voor als ik eens lekker veel tijd heb'. Dikke biografieën dus, waarvan ik alleen maar droom ze te lezen. De laatste categorie zijn de romans die ik zelf in een opwelling gekocht heb en de gekregen boeken. Nu krijg ik graag boeken, daar niet van. Maar waar ik voorheen alles vrat wat ik cadeau en opgedragen kreeg, wurm ik me nu niet zo gemakkelijk meer door elk willekeurig boek. Zo kan ik me bijna niet meer voorstellen dat ik voor een letterkundecursus met plezier vijftien boeken van Hella Haasse las. Enfin. Ik besloot met de quick wins te beginnen: de halfgelezen en dunne boeken. 

De zevende functie van taal - Laurent Binet   
In 2011 stak ik HhhH van Laurent Binet in mijn rugzak op reis naar Canada en las het in één ruk uit. Geen easy reading, maar een prachtig boek dat erom vraagt elke zin met aandacht te lezen. Weergaloos. Nog enthousiast van HhhH kocht ik De zevende functie van taal. Maar dat een schrijver meerdere gezichten kan hebben, laat Laurent Binet zien.
De zevende functie van taal speelt zich af in Parijs, 1980. De beroemde filosoof Barthes wordt overreden en commissaris Bayard moet op onderzoek uit. Hij duikt in de wereld van denkers en academici. Al op pagina 1 vliegen de filosofen me om de oren en nog voor pagina 48 ben ik gelost. Een paar denkers ken ik best hoor, maar geen vijftig, inclusief hun teksten en karakteristieken waardoor ik de verwijzingen en grapjes van Binet snap. Op pagina 70 besluit ik dat het genoeg is geweest. Binet heeft een razend knap boek geschreven waarmee hij bewijst dat hij zijn klassiekers van haver tot gort kent. Het lijkt me vooral een steekspel dat hij wil winnen binnen een specifieke groep intellectuelen. Jaloersmakend als je dit werk fluitend en met plezier leest, maar hee, er is nog zo veel moois dat op ons wacht.

Broer - Esther Gerritsen  
In 2016 verscheen - ter gelegenheid van de boekenweek - Broer van Esther Gerritsen. Boekenweekgeschenken lees ik altijd. Niet omdat ze gratis zijn, maar omdat ik hou van korte verhalen. Eerder betoogde ik al op dit blog dat het uiterst moeilijk is om een goed kort verhaal te schrijven. Het moet een rond verhaal zijn, de karakters moeten enige diepte krijgen, maar plaats om daar diep op in te gaan, is er niet.
Broer is een heel geslaagd kort verhaal. Een openingsscène waarin het verhaal meteen wordt neergezet: de broer van de verteller die belt dat zijn been moet worden afgezet. Vervolgens krijgen de karakters en hun onderlinge relaties vorm en neemt het verhaal een wending waardoor je wilt weten hoe het zal aflopen. De afloop wordt natuurlijk niet helemaal uitgekauwd, want het maximum aantal pagina's is bereikt.
De kracht van de beperking heeft hier uitstekend werk gedaan. Bovendien heb ik prettig kennisgemaakt met het werk van een schrijfster van wie ik nog niet eerder wat las.

Een mooie jonge vrouw - Tommy Wieringa
Een succesvol wetenschapper die moeite heeft met ouder worden, vindt zijn liefde in een vijftien jaar jongere vrouw. Hoewel ze tegengestelde ideeën hebben, trouwen ze en raakt zij zwanger. Terwijl zij opgaat in de blijde verwachting, gaat hij een affaire aan met een nog jongere vrouw.
Niet alle boekenweekgeschenken vind ik de moeite van het uitlezen waard. De frustratie van de man die hij projecteert op vrouwen, staat me op de helft van het boek al tegen. Het lijkt een terugkerend thema waar ik wel even genoeg van gelezen heb. Het boekenweekgeschenk van 2014 laat ik dus voor wat het is.

De zomer hou je ook niet tegen - Dimitri Verhulst
In dit boekenweekgeschenk van 2015 neemt een man een zwaargehandicapte jongen mee naar een berg in Frankrijk, om hem daar - aan de vooravond van zijn zestiende verjaardag - te vertellen over zijn moeder die er niet meer is. Het boek is een monoloog van een man die zijn grote liefde vond en verloor omdat hij geen kinderen wilde en zij wel. Zij kreeg uiteindelijk een gehandicapte zoon van een andere man en ze stierf een paar jaar later. De verteller zal als een vader voor de jongen zorgen. Hij heeft spijt. Hij had die vader kunnen zijn en zij zou dan nog geleefd hebben.
De zomer hou je ook niet tegen is prachtig en droevig, en binnen de context van een kort verhaal mooi rond en uitgediept.

Zomerhitte - Jan Wolkers
Van Jan Wolkers heb ik vooral zijn vroege werk gelezen, vroeger, toen mijn interesse voor literatuur ontstond. Zomerhitte daarentegen is een beduidend laat werk, dat ter gelegenheid van de boekenweek 2005 verscheen. Ik stak het bij me onderweg naar Italië.
Zomerhitte is in alle opzichten een echte Wolkers. De natuur, liefde en begeerte, spanning en dood. En hoewel het misschien niet zijn sterkste verhaal is, waande ik me op Texel, in een zinderende zomer op het strand, zand tussen mijn tenen en de bedreiging nabij - niemand die me mocht storen want ik las. Ik dacht aan de oude Wolkers met zijn pretogen, los van alle conventies en blij met de wonderen der natuur. Het is maar goed dat ik soms een duwtje krijg om mijn kast leeg te lezen.